Nâng tầm giá trị cà phê Việt Nam: từ sản lượng đến thương hiệu bền vững

Kinhtedothi – Việt Nam là quốc gia xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 thế giới, đặc biệt là với cà phê hạt Robusta. Ở vùng đất Tây Nguyên, nơi có những đồi cà phê bạt ngàn trải dài, không chỉ mang lại sinh kế cho hàng triệu nông dân mà còn là biểu tượng văn hóa, gắn liền với lối sống và sự phát triển kinh tế của địa phương. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đáng tự hào về sản lượng và kim ngạch xuất khẩu, ngành Cà phê Việt Nam vẫn đang đối mặt với bài toán lớn: làm thế nào để nâng tầm giá trị, chuyển từ “lượng” sang “chất”, từ xuất khẩu thô sang xây dựng thương hiệu bền vững trên thị trường quốc tế?

Vị thế sản lượng và nỗi lo giá trị

Việt Nam hiện là nước xuất khẩu cà phê lớn thứ 2 thế giới, với sản lượng hàng năm đạt mức ấn tượng (theo số liệu của Bộ Công Thương, năm 2024, xuất khẩu cà phê của Việt Nam ước đạt 1,32 triệu tấn, trị giá 5,48 tỷ USD, giảm 18,8% về lượng, nhưng tăng 29,1% về giá trị so với năm 2023). Trong đó thế mạnh là hạt cà phê Robusta của Việt Nam chiếm phần lớn lượng cà phê Robusta giao dịch toàn cầu. Điều này cho thấy tiềm lực to lớn của ngành. Tuy nhiên, thực trạng đáng lo ngại là phần lớn cà phê xuất khẩu vẫn dưới dạng thô (hạt xanh), hoặc chỉ qua sơ chế đơn giản.

Việc tập trung vào xuất khẩu hạt thô khiến Việt Nam trở nên nhạy cảm với biến động giá trên thị trường thế giới. Khi giá cà phê xuống thấp, người nông dân và DN xuất khẩu đối mặt với thua lỗ, ảnh hưởng trực tiếp đến thu nhập và đời sống. Giá trị gia tăng thu được từ mỗi kg cà phê xuất khẩu còn rất thấp so với các quốc gia tham gia sâu hơn vào chuỗi giá trị như rang xay, chế biến sâu, đóng gói và xây dựng thương hiệu.

Người nông dân với niềm vui mùa vụ bội thu.

Một thách thức khác là vấn đề chất lượng. Mặc dù đã có những tiến bộ đáng kể trong canh tác và sơ chế, nhưng sự thiếu đồng đều về chất lượng giữa các vùng trồng, các hộ nông dân vẫn tồn tại. Việc lạm dụng phân bón hóa học, thuốc bảo vệ thực vật hoặc kỹ thuật thu hoạch, sơ chế chưa chuẩn mực đôi khi làm ảnh hưởng đến hương vị đặc trưng và tiềm năng phát triển cà phê đặc sản (specialty coffee) của Việt Nam.

Ngoài ra, thương hiệu cà phê Việt Nam trên trường quốc tế dù đã được biết đến về nguồn gốc, nhưng chưa thực sự mạnh mẽ với tư cách là một thương hiệu sản phẩm cuối cùng (end-product brand). Người tiêu dùng nước ngoài có thể biết đến cà phê từ Việt Nam, nhưng chưa thực sự hiểu và yêu thích, ưu tiên sử dụng phổ biến và mở rộng thương mại các thương hiệu cà phê của Việt Nam, ngoại trừ một số ít thương hiệu đã nỗ lực xây dựng.

Con đường nâng tầm giá trị cà phê bền vững

Để vượt qua những thách thức hiện tại và thực sự nâng tầm giá trị cà phê Việt Nam, cần có sự phối hợp đồng bộ từ Nhà nước, DN và người nông dân, tập trung vào các giải pháp then chốt.

Canh tác đa tầng, đa tán và theo hướng hữu cơ đang là sự lựa chọn của nhiều nông hộ tại tỉnh Đắk Lắk.

Đầu tư vào xây dựng chất lượng và canh tác bền vững có thể xem là một trong những giải pháp then chốt. Chuyển dịch mạnh mẽ từ tư duy năng suất sang chất lượng. Khuyến khích và hỗ trợ nông dân áp dụng các tiêu chuẩn canh tác bền vững như VietGAP, GlobalGAP, 4C, chứng nhận hữu cơ… Đầu tư vào nghiên cứu và phát triển các giống cà phê mới có năng suất, chất lượng cao và khả năng chống, chịu sâu bệnh tốt hơn. Đặc biệt, cần chú trọng phát triển và quảng bá cà phê Arabica ở những vùng có thổ nhưỡng phù hợp, cùng với việc nâng cao chất lượng Robusta để đáp ứng yêu cầu của thị trường cà phê đặc sản đang ngày càng phát triển.

Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Vương Thành Công Lê Văn Vương tại số 231 Y Wang, phường Ea Tam, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk cho rằng: “Đẩy mạnh chế biến sâu và đa dạng hóa sản phẩm là yếu tố cốt lõi để nâng cao giá trị. Đa dạng hóa sản phẩm không chỉ giúp đáp ứng nhu cầu đa dạng của thị trường mà còn giữ lại phần lớn lợi nhuận ngay tại Việt Nam”.